„Po receptu književnika”
О nama
„Po receptu književnika”
Projekat „Po receptu književnika”, koji pod okriljem Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci egzistira od 2018. godine, na jedinstven i nesvakidašnji način amalgamiše dvije naizgled nespojive sfere ljudskog života i djelovanja – književnost i gastronomiju. Idejni tvorac projekta je prof. dr Biljana Babić, dekan Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, koja je u vrijeme njegovog nastanka bila vanredni profesor visokoškolske ustanove kojom danas rukovodi. Pored prof. dr Biljane Babić dio ovog projekta, prvog ovakve vrste na našim prostorima, od njegovog začetka su i msr Predrag Tošić, msr Aleksandar Popović i dr Darko Ratković, koji je zbog brojnih profesionalnih angažmana poslije dvije godine uspješne saradnje napustio pomenutu ekipu. Međutim, profesor Ratković i dalje je rado viđen gost na našim druženjima i radionicama.
Prva literarno-gastronomska radionica održana je 21. maja 2018. godine u organizaciji Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Ugostiteljsko-trgovinsko-turističke škole Banja Luka. Kao rezultat ovog festivala gastronomije i lijepe pisane riječi nastala je publikacija „Po receptu književnika (vodič kroz književno-kulinarsku radionicu 1)”, čija je promocija upriličena 13. juna 2019. godine u prostorijama Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, koji je, ujedno, i njen izdavač.
Članovi tima pomenutu publikaciju predstavili su, u prisustvu predstavnika nekoliko resornih ministarstava u Vladi Republike Srpske i brojnih turističkih organizacija, prilikom obilježavanja Svjetskog dana turizma u Prijedoru, 27. septembra 2019. godine.
Navedeni događaji doveli su naš projekat u žižu interesovanja javnosti, te je o njemu izvještavalo nekoliko elektronskih i štampanih medija. Ovom prilikom izdvojili bismo prilog novinarke Verice Kalabe u emisiji Vikend jutro, koja je u programu Radio-televizije Republike Srpske emitovana 20. juna 2020. godine.
Članovi tima „Po receptu književnika” dobitnici su Zahvalnica Centra za ruske studije Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, koje su dodijeljene na svečanosti održanoj 3. juna 2022. godine.
Do danas je realizovano osam literarno-kulinarskih radionica tokom kojih smo se bavili hranom i pićem u životima i na stranicama književnih djela domaćih i stranih pisaca za djecu i odrasle. O njima ćete biti u prilici detaljnije da čitate na našem sajtu. Uživajte u njegovom sadržaju!
„Kad sipam čaj, izgleda mi da je boja dobra, a kad ga donesem u kabinet, vidim da ne valja.”
(Fjodor Mihajlovič Dostojevski)
Prva književno-kulinarska radionica
Prva književno-kulinarska radionica u sklopu projekta „Po receptu književnika”, prema ideji prof. dr Biljane Babić, održana je 21. maja 2018. godine, u organizaciji Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Ugostiteljsko-trgovinsko-turističke škole Banja Luka.
Jedan od ključnih događaja koji je doveo do otkrića kofeina inicirao je njemački pisac Johan Volfgang fon Gete (1749–1832). O Geteu i njegovom doprinosu pronalasku kofeina tokom naše radionice govorile su Milijana Janjić i Marija Mirković. O Fjodoru Mihajloviču Dostojevskom (1821–1881), njegovoj opsesivnoj ljubavi prema crnom čaju i ostalim gastronomskim pikanterijama koje se vezuju za ovog slavnog ruskog književnika, romanopisca, novelistu i publicistu govorio je Borislav M. Marić. Brojni književnici pisali su o vinu, a mnogi od njih su ga drage volje i konzumirali. Među njima smo izdvojili Đuru Jakšića (1832–1878), o kojem su govorili Silva Dobraš i Aleksandar Popović, Ernesta Hemingveja (1899–1961), kojim se bavila Anja Ševo, te Augustina Tina Ujevića (1891–1955), o kojem su istraživale Tatjana Vukanović i Biljana Kojić.
Za glavno jelo poslužili smo višegradski kupus, koji je bio omiljen piscu Meši Selimoviću (1910–1982). Biografijom, bibliografijom i Mešinim prehrambenim navikama tokom radionice bavili su se Zorica Knežević i Rade Kostić.
Za kraj druženja poslužen je desert pod nazivom „ptičje mlijeko”, nama poznatiji kao šnenokle. Bile su omiljeni desert književnika Branka Ćopića (1915–1984) i Mate Lovraka (1899–1974). Upravo je ova poslastica poslužila kao dokaz da književnici i konobari mogu da uče jedni od drugih. A kako? Upravo o tome je govorila Anđela Babić.
Pored studenata i profesora Filološkog i Filozofskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Ugostiteljsko-trgovinsko-turističke škole Banja Luka svoje učešće u organizaciji i realizaciji prve gastronomsko-literarne radionice „Po receptu književnika” uzeli su i zaposleni u JU Osnovnoj školi „Đura Jakšić” iz Banje Luke i Republičkom pedagoškom zavodu Republike Srpske.
Radionicu je muzički „obojio” dr Darko Ratković sa Filozofskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci izvođenjem „Vinske pjesme” iz opere „Travijata” Đuzepea Verdija.
Druga književno-kulinarska radionica
U organizaciji Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci 27. januara 2021. godine u Gradišci je održana druga literarno-kulinarska radionica u okviru projekta „Po receptu književnika” posvećena francuskoj književnosti i gastronomiji.
Počasna gošća večeri bila je Njena Ekselencija, gospođa Kristina Tudik, ambasadorica Republike Francuske u Bosni i Hercegovini, u pratnji svojih najbližih saradnika. Prvi slijed poslužen tokom svečane večere sa predstavnicima francuske ambasade u Bosni i Hercegovini bila je pileća pašteta na terini, oplemenjena kestenom i tartufima, u umaku od plavog sira. Inspiraciju za ovo predjelo pronašli smo u Valerovom i Harpagonovom dijalogu iz komedije „Tvrdica” autora Žana Batista Poklena – Molijera (1622–1673).
Kao drugi slijed planirana je patka sa pomorandžom, jelo koje je posebno volio i o kojem je sa oduševljenjem govorio književnik Viktor Mari Igo (1802–1885). Od brojnih varijanti ovog jela najviše je volio patku nadjevenu smjesom načinjenom od jabuka i pomorandži, obloženu mandarinama i kolutovima pomorandže pržene na maslacu. Međutim, prema izričitoj želji Njene Ekselencije, gospođe Kristine Tudik, ambasadorice Republike Francuske u Bosni i Hercegovini, kuhar je kao glavno jelo pripremio „gradišku pljeskavicu”, koju je tokom školovanja u Francuskoj poslužio i čuvenom Alonu Delonu.
Večera je završena trećim slijedom, Berni tortom, omiljenim desertom francuskog romanopisca Onorea de Balzaka (1799–1850), uz dodatak sorbea od limuna.Pored posluženih jela, tokom radionice riječi je bilo o krkuši, vrsti ribe čijom slikom na roštilju završava novela „Dva prijatelja”, koju je napisao književnik Anri Rene Alber Gi de Mopasan (1850–1893), i sitnim kolačićima „madeleine”, koje je u svojoj knjizi „Traganje za izgubljenim vremenom” proslavio književnik Marsel Prust (1871–1922).
Moderator večeri bio je msr Aleksandar Popović, a pored pomenutog diplomatskog kora prisustvovali su joj čelnici Grada Gradiške, rukovodioci institucija kulture u ovom gradu, dekani, profesori i studenti Filološkog i Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Banjoj Luci, te članovi nekoliko udruženja koja okupljaju zaljubljenike u istoriju, jezik, kulturu i umjetnost Republike Francuske.
Sa gostima su ovom prilikom dogovorene i brojne zajedničke aktivnosti.
Treća književno-kulinarska radionica
Povodom Sedmice grčkog jezika i kulture u Banjoj Luci 27. maja 2021. godine održana je treća po redu literarno-kulinarska radionica u sklopu projekta „Po receptu književnika” posvećena grčkoj književnosti i gastronomiji. Organizatori radionice bili su Filološki fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Ugostiteljsko-trgovinsko-turistička škola Banja Luka i Ambasada Republike Grčke u Bosni i Hercegovini. Počasni gost radionice bila je Njegova Ekselencija, gospodin Dimitrios Papandreu, ambasador Republike Grčke u Bosni i Hercegovini. Anja Ševo je govorila o starogrčkom pjesniku Anakreontu (570. god. p.n.e–490. god. p.n.e), koji je u svojim pjesmama često posezao za motivima ljubavi i vina. Poseban akcenat stavljen je na njegovu pjesmu „Vino liječi”.
O Aristofanu (445. god. p.n.e–385. god. p.n.e), jedinom komediografu od kojeg je sačuvano nekoliko komedija, izlagao je Borislav M. Marić. Aristofan je, između ostalih, napisao i komediju „Žabe”, a prisutni su bili u prilici da uživaju u raznim ribljim specijalitetima, po kojima je Grčka poznata.
Silva Dobraš pripremila je izlaganje o Hipokratu sa Kosa (460. god. p.n.e–370. god. p.n.e) i njegovim aforizmima. Danas ljudi često konzumiraju „Hipokratovu čorbu”. U pitanju je vrlo jednostavna i izuzetno ljekovita čorba od povrća.
O starogrčkom pjesniku Homeru (7. ili 8. vijek p.n.e), kojem se pripisuju spjevovi „Ilijada” i „Odiseja”, govorila je Tatjana Vukanović. Napominjemo da je gostima radionice poslužen suvlaki ili meso na ražnjićima.
Posljednje izlaganje pripremili su Slavica Vasiljević Ilić i Aleksandar Popović. Profesorica Vasiljević Ilić govorila je o Svetom Savi (1175–1236), „Studeničkom” i „Karejskom tipiku”, dok je Popović prisutne upoznao sa načinom pripreme omiljene poslastice Svetog Save, poznate pod nazivom „Rastkova kruška”, te ritualom pripreme „svetogorskog/hilandarskog hljeba”.
Moderator radionice bio je msr Aleksandar Popović, a za muzički dio pobrinula se Ivana Stojičić Borić, koja je na grčkom jeziku izvela numeru „Prostri postelju za nas”.
Zahvaljujemo učenicima i profesorima praktične nastave u Ugostiteljsko-trgovinsko-turističkoj školi Banja Luka Predragu Tošiću i Mirku Milakoviću, koji su za goste radionice pripremili i posluživali hranu i piće.
Sa ambasadorom Grčke u Bosni i Hercegovini dogovoren je nastavak saradnje.
Četvrta književno-kulinarska radionica
U saradnji Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Udruženja građana „ID Tap, tap, tup” u Banjoj Luci je 21. jula 2021. godine održana četvrta književno-kulinarska radionica „Po receptu književnika”. Radionica je tematski bila posvećena hrani i piću na stranicama svjetske književnosti za djecu.
Dana 25. septembra 2021. godine Filološki fakultet Univerziteta u Banjoj Luci na jedinstven način obilježio je Evropski dan jezika (26. septembar). U saradnji sa JU Osnovnom školom „Đura Jakšić” iz Banje Luke, Ugostiteljsko-trgovinsko-turističkom školom iz Banje Luke, profesorom grupe stručnih predmeta u ovoj školi Predragom Tošićem i mladom pijanistkinjom i poliglotom iz Banje Luke Milanom Mostovi, organizovao je drugo izdanje radionice pod nazivom „Po receptu književnika: hrana i piće na stranicama svjetske književnosti za djecu”.
Prisutne je pozdravila prof. dr Biljana Babić, dekanica Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, nakon čega su Anastasija Babić i Iva Potkonjak izvele plesnu, džez izvedbu.
Učenik četvrtog razreda Ognjen Agić i učenice petog razreda Anja Arambašić, Jana Glamočanin i Milica Lepir, u pratnji učiteljica, profesorica razredne nastave Jelene Agić i Dragane Barović, čitali su odlomke iz omiljenih književnih djela svjetske književnosti namijenjenih najmlađoj čitalačkoj publici – „Hajdi”, „Pipi Duga Čarapa”, „Pinokio” i „Alisa u zemlji čuda”.
Čitanje odlomaka bilo je prožeto kratkim edukativnim i zanimljivim izlaganjima o pravilnoj ishrani i zdravoj hrani i napicima, koja je pripremio Predrag Tošić, te radionicama stranih jezika (engleski, italijanski, njemački i francuski jezik), za koje je bila zadužena Milana Mostovi. Ona je, ujedno, na klaviru izvela i kompozicije iz animiranih filmova snimljenih po navedenim književnim ostvarenjima („Pinokio” i „Alisa u zemlji čuda”). Zatim su za učenike radionicu organizovale i studentkinje Učiteljskog studija Univerziteta u Banjoj Luci.
Na kraju programa svi okupljeni bili su u prilici da probaju zdrave sendviče i palačinke iz radionice kuhara Predraga Tošića. Naravno, zdravi obrok ne bi bio kompletan bez voćke (kruške) i osvježavajućeg napitka – ledenog čaja. Posebni gosti radionice bili su dječaci i djevojčice iz Predškolske ustanove „Maslačak” iz Banje Luke.
Peta književno-kulinarska radionica
U subotu, 28. maja 2022. godine, na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, održana je peta radionica u okviru projekta „Po receptu književnika”, koji, pod okriljem pomenute visokoškolske ustanove, egzistira već pune četiri godine.
Hrana i piće oduvijek imaju izuzetan značaj za čovjeka – biološki, fiziološki, sociološki, ekonomski, kulturološki, etnološki. Istovremeno, predmet su proučavanja brojnih naučnih disciplina, a u posljednje vrijeme dospjeli su i u sferu interesovanja lingvista, naročito onih koji se jezičkim pitanjima bave van granica našeg govornog područja.
U prvom dijelu radionice msr Aleksandar Popović, profesor srpskog jezika i književnosti, učesnicima je govorio o životu, djelu i značaju Vuka Stefanovića Karadžića.
Vuk Stefanović Karadžić (1787–1864), koji je, pored ostalog, bio i etnograf, leksikograf i sakupljač narodnih umotvorina, u sabiranju usmenog blaga sopstvenog naroda spoznao je zavjetni zadatak svoje misije. U njegovim je pjesmama, pripovijetkama i drugim narodnim umotvorinama među prvima prepoznao suštinske odlike srpskog nacionalnog bića, njegovu autentičnost i identitetski kod, njegovu koherentnost i originalnost u odnosu na druge narode.
Neumorno putujući i razgovarajući sa srpskim življem gdje god je na njega nailazio, na prvom mjestu sa svojim kazivačima i pjevačima, i sakupljajući narodne umotvorine, i sam Vuk uočio je, a zahvaljujući njegovom pregalaštvu danas i mi, koliki je, još od pamtivijeka, značaj hrane i pića u svakodnevnom životu čovjeka.
Shodno tome, u drugom dijelu radionice bavili smo se nominacijom jela i pića u „Srpskim narodnim poslovicama” Vuka Stefanovića Karadžića.
U pomenutom korpusu uočili smo, iz njega izdvajili, a zatim i klasifikovali, definisali i jezički opisali imenice i imeničke sintagme, domaćeg porijekla i pozajmljenice iz drugih jezika, koje su u funkciji nominacije jela (uključujući i nazive za imenovanje voća, povrća, žitarica i drugih jestivih biljnih vrsta) i pića prisutnih na trpezi u vrijeme Vukovih predaka i savremenika.
Izdvajajući i opisujući kulinarsku leksiku (nazive jela i pića) u „Srpskim narodnim poslovicama” nesumnjivo smo upotpunili i predstavu o običajima, obredima i svakodnevnim navikama srpskog čovjeka devetnaestog vijeka i time načinili još jedan korak u sklapanju jezičke, društvene, kulturološke i etnološke slike tog vremena.
Predavanja smo okončali rezultatima anketiranja učenika starijeg osnovnoškolskog uzrasta, kojim je provjereno u kojoj je mjeri ova populacija upoznata sa značenjem naziva za nominaciju jela i pića pronađenih u „Srpskim narodnim poslovicama” Vuka Stefanovića Karadžića.
Na kraju, učenici su čitali srpske narodne poslovice, iz njih izdvajali nazive za nominaciju jela i pića, te sastavljali i osmišljavali nove koristeći kulinarsku leksiku po sopstvenom izboru.
Radionici su prisustvovali polaznici Mini-studija „Minis” i učenici odjeljenja VIII 2 JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke, koji su bili u prilici da degustiraju domaće proizvode: kukuruzu, ljevušu, pitu sa sirom, poparu, cicvaru, suho meso, slaninu, kolač od jabuka, različite vrste voćaka i koštunjičavog voća.
Šesta književno-kulinarska radionica
Povodom stogodišnjice rođenja Dušana (Duška) Radovića (1922–1984), koji je pisao poeziju, prozu, dramska djela, aforizme, ali i novinske članke i scenarije za televizijske emisije, u srijedu, 3. avgusta 2022. godine, na Filološkom fakultetu i u kampusu Univerziteta u Banjoj Luci održana je šesta po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika”. U skladu sa povodom, tema književno-kulinarske radionice ovoga puta bile su voćke u poeziji za djecu.
U prvom dijelu radionice Predrag Tošić, jedan od autora knjige „Biraj pravo – rasti zdravo”, priručnika o ishrani za roditelje, staratelje, vaspitače i kuhare u predškolskim ustanovama, mališanima je, na zanimljiv i njima prihvatljiv način, govorio o pravilnoj ishrani, zdravoj hrani i napicima, sa posebnim naglaskom na ulogu voća u svakodnevnoj prehrani najmlađih.
Nakon kratkih savjeta učesnici radionice na licu mjesta sa Predragom su u praksi provjerili sve ono što su prethodno naučili – sjeckali su voćkice, pravili voćne salate, uživali u njihovim bojama, mirisima i okusima, a na kraju mutili i čarobne smutije. Mališani su neizmjerno uživali u voćkama koje su se našle u njihovim rukama, a koje su, većinom, bile iz domaće proizvodnje. Posebno su bili oduševljeni domaćim smokvama iz Trebinja.
Punih stomačića, u drugom dijelu radionice, klinci i klinceze recitovali su najljepše pjesme o voću Duška Radovića i drugih poznatih dječjih pjesnika.
Druženje je završeno piknikom u kampusu Univerziteta u Banjoj Luci.
U radionici su učestvovali mališani iz banjalučke Predškolske ustanove „Naša druga kućica” sa svojim vaspitačicama Marijom i Nikolinom, kao i učenici i učiteljice iz JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke.
Sedma književno-kulinarska radionica
Povodom Evropskog dana jezika na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci organizovana je sedma po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika”. U radionici su učestvovali učenici, učitelji i nastavnici iz JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke i učenici iz JU Osnovne škole „Desanka Maksimović” iz Trna. Radionica je tematski bila vezana za staroslovenski jezik, glagoljicu i ćirilicu.
U želji da sačuva identitet svoga naroda, knez Rastislav poslao je u Grčku svoje izaslanike i od cara Mihaila III tražio da mu pošalje učene ljude koji bi njegov paganski narod uveli u hrišćansku vjeru, vjeru u jednoga Boga. Širenje nove vjere moralo je biti na slovenskome jeziku. Iskoristivši pogodan trenutak, car Mihailo poslao je svoja dva najučenija i najiskusnija misionara – Ćirila i Metodija. Iz „Panonskih legendi” saznajemo da je Ćirilo, u stvari, Konstantin. Bio je mlađi Metodijev brat, rođen 826. ili 827. godine u Solunu. Metodije je bio stariji brat i smatra se da je rođen oko 820. godine. Kasnije se zakaluđerio i živio monaškim životom.
Prije nego što su krenuli u kulturno-prosvjetnu misiju u Moravsku, među Zapadne Slovene, Konstantin je uporno radio na iznalaženju slova, pisma, koje je danas poznato kao glagoljica. Prevodio je i prve crkvene knjige na slovenski jezik. To je prvi slovenski književni jezik, poznat kao staroslovenski jezik. Konstantin i Metodije na put u Moravsku krenuli su 863. godine. Misija u Moravskoj trajala je punih 40 mjeseci, a stalno je bila ometana od strane njemačkoga sveštenstva, koje je tvrdilo da se vjera u Boga može propovijedati samo na tri jezika – jevrejskom, grčkom i latinskom, ali ne i na slovenskome. Konstantin je umro 14. februara 869. godine, a Metodije 6. aprila 885. godine.
Glagoljica je imala lijepa i kitnjasta, obla i uglasta, slova. Ta slova gotovo su ličila na šare, tako da su izgledala podobnije za crtanje i slikanje nego za pisanje. Zbog komplikovanosti u pisanju slova, glagoljica je ubrzo zamijenjena jednostavnijim, lakšim i čitkijim pismom – ćirilicom. Nju je u Bugarskoj sačinio neki od učenika Ćirila i Metodija (Kliment, Naum) i nazvao je po imenu svoga učitelja. I ćirilica je kreirana po ugledu na grčko pismo. Većina slova iz grčkoga alfabeta prešla je i u ćiriličku azbuku. Azbuka je dobila ime po nazivu prva dva slova ćirilice – „az” i „buki”. Ćirilica je imala i slova koja nije imalo grčko pismo, i to slova za one slovenske glasove kojih nema u grčkome jeziku.
Usvojena znanja o staroslovenskom jeziku, glagoljici i ćirilici učenici su pokazali kroz zanimljivu igru „Čovječe, ne ljuti se”, a nazive namirnica, jela i pića koja su konzumirana za vrijeme Vizantije pisali su slovima uglaste glagoljice.
Radionica je završena degustacijom jela pripremljenih od sastojaka koji su u kulinarstvu korišćeni i u vizantijskom periodu.
Osma književno-kulinarska radionica
U petak, 14. oktobra 2022. godine, u organizaciji Filološkog fakulteta i Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, održana je osma po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika”. U fokusu ove radionice bili su naučnici kroz književno-kulinarsku prizmu.
Na početku radionice, u ime organizatora, prisutnim su se obratile prof. dr Biljana Babić, dekan Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, i prof. dr Milica Balaban, prorektor za međunarodnu i međuuniverzitetsku saradnju sa Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, koja je, između ostaloga, kroz predavanje na temu „Ima li hemije u hrani?”, govorila o hemijskom sastavu hrane i modernim zabludama vezanim za hranu iz domena, takozvane, pseudonauke, koje trenutno „kruže” po različitim društvenim mrežama.
O životu, radu, pronalascima, prehrambenim navikama i omiljenoj hrani i napicima Pitagore i pitagorejaca, Nikole Tesle, Mihaila Petrovića Alasa, Mihajla Pupina, Alfreda Nobela, Pjera i Marije Kiri, te obilježavanju Svjetskog dana Ludolfovog broja referisali su studenti Studijskog programa hemije sa Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i učenici osmog razreda JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke: Lana Srdija, Lana Crnomarković, Mia Kuruzović, Justin Roljić, Boris Skakić, Miloš Janjić i Andrej Kačavenda.
U poznate naučnike kostimirali su se učenici šestog razreda pomenute banjalučke osnovne škole: Jana Glamočanin, Aleksa Banjac, Novak Miletić i Sergej Topić.
Radionicu je fotografisao Mihajlo Savanović, učenik osmog razreda JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke.
U pratnji učenika bili su nastavnici matematike i srpskog jezika Željka Đukić i Aleksandar Popović.
Program je, na radost svih učesnika radionice, završen konzumacijom Pupinove pite, okruglih pica i voćnih i čokoladnih torti, jela koja su posluživana i prilikom obilježavanja Svjetskog dana broja „Pi”.
Deveta književno-kulinarska radionica
Na samom koncu 2022. godine realizovana je deveta po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika”. U interaktivnoj radionici pod nazivom „Hrana u stripu”, a kojom je koordinisao msr Aleksandar Popović, profesor srpskog jezika i književnosti, učestvovale su Teodora Gajić, Tijana Gajić, Marija Dakić, Katarina Ilić, Emilija Kaurin i Iva Lončina, učenice odjeljenja IX 2 JU Osnovne škole „Đura Jakšić”. One su različite prehrambene namirnice vješto uklopile u crteže iz stripa koje su samostalno nacrtale.
Strip je priča predstavljena pomoću niza slika praćenih tekstualnim dijalogom i objašnjenjima. U posljednje vrijeme postoje i stripovi samo u slikama, bez teksta.
Danas se strip obično tretira kao vrsta umjetnosti, čak je poznat i kao „deveta umjetnost”, i smatra se mješavinom književne, likovne i dramske umjetnosti.
Sredinom dvadesetog vijeka došlo je do snažne polarizacije angloameričkog stripa na superherojske i novinske stripove („comics”) i na nezavisni strip, koji insistira na supkulturnoj tradiciji, odnosno – grafički roman („graphic novels”). Međutim, postoje teoretičari koji se ne slažu sa tim i strip smatraju narativnom, ali ne i književnom formom.
Razlikuje se više žanrova stripa i vrsta stripovskih junaka: fantastika, naučna fantastika, superheroji, vestern, pustolovni, horor, komični, kriminalistički i druge vrste stripa.
Danas postoje tri glavna centra stripa u svijetu koja imaju potpuno različite tradicije. Centri se dijele prema državama u kojima egzistiraju, tako da razlikujemo tri centra – u Francuskoj i Belgiji, u Japanu i u Sjedinjenim Američkim Državama.
Na priloženim fotografijama možete pogledati radove vrijednih maturantkinja. Vama preporučujemo da pustite mašti na volju i pomoću slika koje ćete vidjeti, uz odgovarajući tekst, izradite vlastiti strip.
Budite kreativni!
Deseta književno-kulinarska radionica
U petak, 17. marta 2023. godine, u Gimnaziji u Gradišci realizovana je jubilarna radionica u okviru projekta Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci „Po receptu književnika”. Učesnici desete po redu radionice bavili su se zanimljivom temom – „Srednji vijek i srednjovjekovna trpeza”.
Radionica je osmišljena kao korelacija više nastavnih predmeta, od kojih većina pripada nacionalnoj grupi – srpski jezik i književnost, pravoslavna vjeronauka, istorija, likovna kultura i muzička kultura. O svakodnevnom životu ljudi u srednjem vijeku, vjeri, umjetnosti, književnosti, ishrani i prehrambenim navikama stanovništva tog perioda govorili su prof. dr Slavica Vasiljević Ilić sa Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, msr Aleksandar Popović, profesori Gimnazije Edina Zahović, Jelisaveta Gluvić Wragg, vjeroučitelj sveštenik Darko Savić, a jedno izlaganje imala je i učenica prvog razreda Andrea Babić, koja je, u saradnji sa svojim profesorom Ognjenom Tepavčevićem, pripremila prezentaciju i govorila o slikarstvu srednjeg vijeka. Poslije svakog predavanja učenici su rješavali kviz koji se sastojao od pitanja na koja su odgovore mogli saznati tokom izlaganja koje mu je prethodilo.
Po završetku plenarnog dijela poslužena su jela pripremljena od namirnica koje su korišćene i u srednjem vijeku, a učesnici radionice i učenici bili su u prilici i da konzumiraju dva jela pripremljena po autentičnim receptima tog doba.
Prema riječima domaćina, aktivnosti vezane za realizovanu radionicu bile su među najopsežnijim u posljednje vrijeme, i u pogledu pripreme i u pogledu same realizacije. U njenoj organizaciji, kako navode, učestvovali su svi koji rade i uče u Gimnaziji – uprava, profesori, pomoćno osoblje i učenici, naročito đaci prvog razreda, kojima je ova radionica bila idealna prilika da dopune do sada stečena znanja o srednjem vijeku.
Posebnu zahvalnost dugujemo profesoricama srpskog jezika i književnosti Snežani Gajević i Milani Kisin, koje su, uz podršku direktorice Snežane Kočić, organizovale aktivnosti u Gimnaziji.
Posjeta ovoj srednjoj školi, koja je 2021. godine obilježila stotinu godina postojanja i rada, bila je idealna prilika i za promotivne aktivnosti Filološkog fakulteta i poziv učenicima završnog razreda da odaberu neki od studijskih programa na ovoj visokoškolskoj ustanovi.
Jedanaesta književno-kulinarska radionica
Jedanaesta po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika” nazvana je „Gastronomija epskih stihova iz Vukove riznice” i održana na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci u utorak, 11. aprila 2023. godine.
Prisutne je pozdravila prof. dr Biljana Babić, dekan Filološkog fakulteta i idejni tvorac projekta koji „živi” već punih pet godina, a nakon nje im se snimljenom porukom obratio i Predrag Tošić, koji je član književno-kulinarske ekipe od samog početka.
Jakov Dunjić, učenik petog razreda JU Osnovne škole „Đura Jakšić” iz Banje Luke, govorio je o životu, radu i značaju Vuka Stefanovića Karadžića za srpski jezik i pismo.
Aleksa Majstorović, koji pohađa sedmi razred JU Osnovne škole „Vasa Čubrilović” iz Gradiške, govorio je stihove iz nekoliko srpskih narodnih epskih pjesama: „Marko Kraljević i Musa Kesedžija”, „Kneževa večera”, „Mali Radojica” i „Ropstvo Janković Stojana”, naročito birajući dijelove u kojima se pominju nazivi hrane (hljeb beškot) i pića (vino i rakija).
Učesnicima radionice zatim je predstavljen učenik sedmog razreda iste osnovne škole iz Gradiške Marko Čikić, koji je različitim slikarskim tehnikama (akvarel, grafitna olovka, marker) naslikao epske junake – Marka Kraljevića, cara Lazara, Stojana Jankovića, Miloša Obilića, Jug-Bogdana i devet Jugovića, Milana Toplicu, Ivana Kosančića i Vuka Brankovića. Markovi radovi izloženi su u galerijskom prostoru Filološkog fakulteta, a profesori i studenti narednih nekoliko dana biće u prilici da ih pogledaju i uživaju u Markovim remek-djelima.
Gusle su neodvojiv dio srpskog folklora i narodne epike. O ovom tradicionalnom muzičkom instrumentu govorio je guslar Vaso Drašković, član Udruženja guslara i epskih pjevača „Stari Vujadin” iz Banje Luke. Okupljeni su imali jedinstvenu priliku da poslušaju splet pjesama na guslama u izvedbi gospodina Draškovića.
Radionici, koja je objedinila nekoliko različitih vrsta umjetnosti – književnost, muziku i slikarstvo, pored navedenih, prisustvovali su roditelji učenika, kao i veliki broj studenata Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci.
Druženje je završeno uz muziku i konzumaciju poslastice pripremljene od pšenice, koja se često pominje u srpskim narodnim pjesmama.
Dvanaesta književno-kulinarska radionica
Dvanaesta po redu radionica u okviru projekta „Po receptu književnika” nazvana je „Mjesto kafe i čaja u svijetu književnosti i umjetnosti” i održana u JU Osnovnoj školi „Đura Jakšić” u Banjoj Luci u utorak, 20. juna 2023. godine, posljednjeg nastavnog dana školske 2022/2023. godine.
U radionici su učestvovali učenici odjeljenja IV 2 i IV 3, zajedno sa svojim učiteljicama Snežanom Maličević i Natašom Majkić.
Učesnici radionice govorili su o najvećim ljubiteljima kafe i čaja u svijetu umjetnosti, sa posebnim naglaskom na književnike koji su naročito uživali u ispijanju ovih napitaka.
Takođe, čitali su odlomke iz različitih književnih djela domaćih i inostranih pisaca u čijim recima se pojavljuju tematizovani napici.
Učenici su u toku radionice čaj konzumirali iz svojih omiljenih šolja, koje su donijeli od kuća, dok su bijelu kafu pili iz bijelih, kartonskih čaša, koje su samostalno dizajnirali i maštovito oslikali likovima i motivima po želji.
Ova neobična kafe-čajanka završena je uz priču i pjesmu, a đaci su se nakon nje veselo zaputili na zasluženi ljetnji odmor.
Trinaesta književno-kulinarska radionica
U petak, 10. novembra 2023. godine, u JU Osnovnoj školi „Đura Jakšić” sa učenicima odjeljenja VI 3 realizovana je trinaesta po redu radionica u okviru projekta koji egzistira pod okriljem Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci pod nazivom „Po receptu književnika”. Tema pomenute radionice bila je „Jelovnik dama i gospode u engleskoj književnosti”.
Kao inspiracija za organizovanje radionice sa ovom tematikom poslužili su romani engleske književnice DŽejn Ostin, o čijem je životnom i stvaralačkom putu učenicima govorio Miloš Milojević, bivši učenik Škole i student prve godine engleskog jezika i književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci.
Posebnu zahvalnost, osim Milošu, dugujemo i prof. dr Petru Pendi sa pomenutog studijskog programa, koji je Milošu pomogao da pripremi svoje izlaganje.
Nakon biografskih i bibliografskih podataka o DŽejn Ostin učenici su, na engleskom i srpskom jeziku, čuli odlomke iz njenih romana „Gordost i predrasuda”, „Razum i osjećajnost” i „Ema”, sa posebnim akcentom na dijelove u kojima su opisani trpeza, obroci i prehrambene navike njenih literarnih junaka.
Takođe, prikazani su isječci iz televizijskih serija i filmova koji su snimljeni prema „besmrtnim” djelima DŽejn Ostin ili inspirisani njima.
U vrijeme u kojem je živjela DŽejn Ostin ručak nije bio „damski” obrok. Smatralo se da više priliči zaposlenoj gospodi i radnicima, kojima je bio potreban iz praktičnih razloga – da dobiju potrebnu energiju za rad.
Međutim, ni dame ponekada nisu mogle odoljeti laganom „zalogajčiću” u rano podne. Primjer takvog obroka bile su i smokve sa mocarela sirom i pršutom.
POTREBNI SASTOJCI:
– 8 svježih smokava;
– 125 grama mocarele, isječene na 8 dijelova;
– 8 traka pršuta;
– 7 kašika maslinovog ulja;
– 2 kašike balzamiko sirćeta;
– so po ukusu i
– biber po ukusu.
NAČIN PRIPREME:
Smokve je potrebno zasjeći od vrha prema dnu, u obliku krsta. U dobijeni prostor ubaciti komadiće mocarele. Potom, svaku smokvu obmotati pršutom. Staviti u pleh za pečenje. Preliti sa vrlo malo maslinovog ulja. Peći u rerni od 7 do 10 minuta, na 220 stepeni.
Dok su smokve u rerni, napraviti preliv od preostalog maslinovog ulja i balzamiko sirćeta, dodati so i biber, te preliti preko pečenih smokava.
Smokvama pripremljenim na ovaj način može se dodati zelena salata, listići bosiljka ili rukola.
Učenici su u drugom dijelu radionice, podijeljeni u dvije grupe – „Dame” (djevojčice) i „Gospoda” (dječaci), od navedenih sastojaka (samo sa suhim smokvama) pripremali svoju varijantu ovog obroka i odlično se zabavili.
Četrnaesta književno-kulinarska radionica
Četrnaesta po redu radionica u okviru projekta pod nazivom „Po receptu književnika” Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci realizovana je u petak, 24. novembra 2023. godine, u JU Osnovnoj školi „Đura Jakšić”.
Pomenuta radionica naslovljena je kao „Italijanska literarno-kulinarska rapsodija”, a, u saradnji sa Studijskim programom romanistike na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, organizovana je povodom Sedmice italijanske kuhinje, koja je obilježena od 13. do 20. novembra 2023. godine.
Zorana Gajanović, studentkinja treće godine Studijskog programa italijanskog jezika i književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, i Eleonora Kristofari, studentkinja Univerziteta Ka’ Foskari u Veneciji, koja je trenutno, u okviru Erazmus+ programa, na razmjeni studenata u Banjoj Luci, uz podršku msr Dejana Malčića, višeg asistenta na Studijskom programu romanistike, učenicima odjeljenja VI 3 i VIII 2 govorile su o Italiji i geografskim, istorijskim, društvenim i lingvističkim karakteristikama ove zemlje, te svakodnevnom životu Italijana, njihovoj kulturi, običajima i prehrambenim navikama.
Poseban akcenat stavljen je na opise trpeze i hrane u književnoumjetničkim djelima italijanskih majstora pisane riječi.
U „Dekameronu”, čuvenoj zbirci novela književnika Đovanija Bokača iz 14. vijeka, hrana zauzima značajno mjesto. Tako, na primjer, u trećoj noveli osmog dana nailazimo na detaljan opis bogate trpeze.
U romanu „Gepard” pisca Đuzepea Tomazija da Lampeduze iz 1958. godine, čija se radnja odvija na Siciliji u 19. vijeku, čitalac ima priliku da se kroz opis jednog tradicionalnog jela od tjestenine (timballo di maccheroni) upozna sa djelićem bogate sicilijanske kulinarske tradicije.
I, na kraju, učenici su, takođe na italijanskom jeziku, čuli odlomak iz savremenog romana „Pereira tvrdi da…” iz 1994. godine, u kojem njegov autor Antonio Tabuki donosi opis omleta sa začinskim biljem (omelette alle erbe).
Novousvojena znanja učenici su pokazali kroz zanimljiv, interaktivni kviz po grupama. Pobjednička ekipa na poklon je dobila knjigu namijenjenu početnicima u učenju italijanskog jezika.
Nakon predavačkog dijela uslijedio je praktični – takmičenje u pravljenju pice, tradicionalnog specijaliteta italijanske kuhinje, koji je prvobitno bio hrana siromašnog sloja stanovništva.
U takmičenju su učestvovale ekipe formirane od učenika odjeljenja VI 3, VIII 2 i VIII 3, te zainteresovani radnici Škole.
Žiri, koji su sačinjavali gosti sa Studijskog programa romanistike na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, mr Predrag Tošić, kuhar i profesor praktične nastave (kuvarstva) u JU Ugostiteljsko-trgovinsko-turističkoj školi u Banjoj Luci, i Darko Tomić, direktor Škole, nije imao nimalo lak zadatak da od osam pripremljenih pica (jedna je bila i posna) izabere onu najbolju. Ipak, najuspješnije su bile učenice odjeljenja VIII 2, a kvalitetom i ukusom svojih pica u stopu su ih pratila dva tima učenika odjeljenja VI 3.
Na kraju, rezultati nadmetanja pali su u drugi plan, a prednost su dobili druženje i zabava.
Gosti su, osim lijepih uspomena na ovaj nesvakidašnji dan, sa sobom ponijeli i poklone – ručne radove sa motivima tradicionalnog zmijanjskog veza.
Aktivnost su organizovali nastavnici Aleksandar Popović i Marko Ćojanović, koji je, ujedno, i dizajner veb-sajta projekta „Po receptu književnika”, u saradnji sa prof. dr Zoranom Kovačević, vanrednim profesorom na Katedri za romanistiku Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci.
Radujemo se novim druženjima!
„Natoči mi čašu vina
Iz podruma svog;
Poljubi me, zagrli me,
pomogʼo ti Bog!”
(Đura Jakšić)
Odabrani citati
GALERIJA
Prva radionica
Druga radionica
Treća radionica
Četvrta radionica
Peta radionica
Šesta radionica
Sedma radionica
Osma radionica
Deveta radionica
Deseta radionica
Jedanaesta radionica
Dvanaesta radionica
Trinaesta radionica
Četrnaesta radionica
Biografije članova tima
„Po receptu književnika”
Biljana Babić
Idejni tvorac projekta
Biljana Babić diplomirala je 1995. godine na Grupi za srpski jezik i književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu. Magistrirala je 2000. godine na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a doktorski rad odbranila 2007. godine na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci.
Na istom fakultetu 1995. godine izabrana je za asistentkinju, 2008. godine u docentsko zvanje, od 2013. godine je u zvanju vanrednog profesora, a 2019. godine izabrana je za redovnog profesora ove visokoškolske ustanove. Kao gostujući predavač boravila je na Univerzitetu „Pajsije Hilandarski” u Plovdivu u Bugarskoj, kao i na Institutu za slavistiku „Karl Franc” Univerziteta u Gracu u Austriji. Trenutno je na pozicijama dekana i redovnog profesora Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci.
Vodi veći broj kurseva na Filološkom i Filozofskom, te Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Banjoj Luci. Izlagala je na brojnim naučnim skupovima u zemlji i inostranstvu. Objavila je nekoliko knjiga, samostalno i u koautorstvu.
Usavršavala se u inostranstvu, u Sloveniji i u Njemačkoj. Izdvajamo konferencije Tourism and development, održanu u „Termama Čatež” u Sloveniji 2018. godine, i Sedmu međunarodnu konferenciju o turizmu, održanu iste godine u Vrnjačkoj Banji.
Bavi se prevođenjem sa slovenskih jezika – slovenačkog, ruskog i makedonskog jezika. Između ostalog, 2017. godine prevela je publikaciju „Turistička ponuda Banjaluke”, u izdanju Gradske uprave Grada Banje Luke i Turističke organizacije Grada Banje Luke.
Rukovodila je projektom „Sitnu knjigu pišem” Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i bila jedan od predavača na Mini-studiju „Minis”, u organizaciji Grada Banje Luke, JU Centra za obrazovanje odraslih Banja Luka, Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Udruženja nastavnika muzičke kulture.
Idejni je tvorac projekta „Po receptu književnika”, koji egzistira pod okriljem Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci.
Predrag Tošić
Član projekta
Predrag Tošić završio je 2005. godine Višu hotelijersku školu u Beogradu i stekao zvanje menadžera gastronomije. Potom je 2009. godine završio Visoku hotelijersku školu u Beogradu, nakon čega postaje strukovni menadžer gastronomije, da bi 2013. godine diplomirao na Fakultetu za turizam i hotelijerstvo u Banjoj Luci, na Studijskoj grupi za hotelijerstvo, i dobio zvanje diplomiranog menadžera – ekonomiste hotelijerstva. Na istom fakultetu 2017. godine stiče zvanje mastera gastronomije. Trenutno pohađa doktorske studije na Univerzitetu u Novom Sadu.
Od 1999. godine, uporedo sa školovanjem, stalno je bio zaposlen u ugostiteljstvu. Prošao je sve radne pozicije u kuhinji, od pomoćnog radnika do šefa.
Zaposlen je kao profesor praktične nastave u Ugostiteljsko-trgovinsko-turističkoj školi u Banjoj Luci.
Učesnik je mnogobrojnih nacionalnih i internacionalnih takmičenja, od kojih izdvajamo takmičenja u Srbiji, Crnoj Gori, Hrvatskoj, kao i takmičenja u Istanbulu i Moskvi, sa kojih se vratio kao nosilac desetina odličja. Licencirani je sudija Svjetske asocijacije kuhara (WACS), B licenca. Godine 2014. na takmičenju međunarodnog ranga u Beogradu kolege iz Rusije uručile su mu plaketu, nakon čega postaje član Ruske asocijacije kuhara. Uporedo sa profesionalnim takmičenjima, sa učenicima, kao mentor, učestvuje na međunarodnim takmičenjima srednjih škola u Srbiji, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Sloveniji, Makedoniji i Rusiji.
Jedan je od autora knjige „Biraj pravo – rasti zdravo”, priručnika o ishrani za roditelje, staratelje, vaspitače i kuhare u predškolskim ustanovama. Stručni je saradnik u novinama i časopisima iz oblasti gastronomije.
Snimio je više od sedam stotina kulinarskih emisija za televiziju i internetske portale. Neke od njih su „Luk ili med”, u kojoj je imao ulogu voditelja i člana žirija, i „Vidimo se na Tržnici”, nakon koje je objavio i knjigu recepata istog naziva.
Učestvovao je u brojnim humanitarnim akcijama.
Član je projekta „Po receptu knjiženika” od njegovog začetka.
Aleksandar Popović
Član projekta
Aleksandar Popović master je srpskog jezika i književnosti. Osnovne studije na Studijskom programu srpskog jezika i književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci završio je 2011. godine. Master rad na temu „Nominacija jela i pića u ‘Srpskim narodnim poslovicama’ Vuka Stefanovića Karadžića” odbranio je 2022. godine na Filološkom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, čime je dao naučno utemeljenje projektu „Po receptu književnika”.
Zaposlen je u JU Osnovnoj školi „Đura Jakšić” u Banjoj Luci. Učesnik je obuka na temu „Ispitivanje učeničkih postignuća – konstrukcija zadataka i testova”, u organizaciji Republičkog pedagoškog zavoda Republike Srpske i Zavoda za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i vaspitanja Republike Srbije i obuke „Škole za 21. vijek”, u organizaciji „British Council-a” i Ministarstva prosvjete i kulture u Vladi Republike Srpske. Primjer njegove nastavne prakse (analiza romana „Stojan Mutikaša” Svetozara Ćorovića) jedan je od 30 primjera uvrštenih u „Katalog dobrih primjera nastavne prakse”, koji je pripremljen nakon okončanja prvog i drugog ciklusa obuka u Bosni i Hercegovini.
Godine 2020. u časopisu „Filolog”, koji izdaje Filološki fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, objavljen je njegov prikaz knjige autora prof. dr Sanje Macure „Narativni lavirint – U središtu” pod nazivom „Arijadnina nit u narativnom lavirintu”.
Predmetni je nastavnik i mentor učenici koja je bila pobjednik Republičkog takmičenja iz srpskog jezika i jezičke kulture i učenici koja je osvojila prvo mjesto na literarnom konkursu koji su povodom Svetog Stefana – Dana Republike Srpske organizovali Ministarstvo prosvjete i kulture u Vladi Republike Srpske i Republički pedagoški zavod Republike Srpske.
Bavi se lekturom i korekturom tekstova različite vrste.
Učestvovao je u realizaciji projekta „Sitnu knjigu pišem” Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i bio jedan od predavača na Mini-studiju „Minis”, u organizaciji Grada Banje Luke, JU Centra za obrazovanje odraslih Banja Luka, Filološkog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci i Udruženja nastavnika muzičke kulture.
Član je projekta „Po receptu knjiženika” od njegovog začetka.
Biljana Babić
- biljana.babic@flf.unibl.org
Predrag Tošić
- pedjat80@gmail.com
Aleksandar Popović
- alekssandarpopovic@gmail.com
